Aardwarmte
Aardwarmte wordt ook wel geothermie genoemd, een samenvoeging van het Griekse ‘geo’ (aarde) en ‘thermos’ (warmte). Het is een hernieuwbare energiebron, die niet weers- of seizoenafhankelijk is.
De ondergrond is opgebouwd uit gesteentelagen die doorgaans gevuld zijn met zout water. Bij aardwarmtewinning wordt dit zoute water, dat steeds warmer wordt met toenemende diepte, via een productieput omhoog gepompt naar een warmtewisselaar boven de grond. De warmtewisselaar onttrekt de warmte uit het zoute water en draagt dit over naar het zoete water dat door het warmtenet stroomt. Het afkoelde zoute water wordt via een injectieput teruggevoerd naar de gesteentelagen waaruit het opgepompt is.
Data en informatie
De Geologische Dienst Nederland (GDN) beheert alle gegevens van de Nederlandse ondergrond die olie- en gasbedrijven decennialang verzamelden. In het kader van de Mijnbouwwet zijn deze gegevens bij de GDN aangeleverd en gecontroleerd op kwaliteit, en vervolgens ondergebracht in een database. Via NLOG wordt deze openbare data gepubliceerd. Deze data gebruiken wij bijvoorbeeld voor het vinden van aardwarmtebronnen en de winning daarvan. Hiermee dragen wij ons steentje bij aan de ontwikkeling van aardwarmte en helpen wij de energietransitie te versnellen.
Onderzoek en innovatie in aardwarmte
Welke technologieën zijn geschikt voor het winnen van aardwarmte? En waar in Nederland is de ondergrond het meest geschikt? De Geologische Dienst Nederland heeft de benodigde expertise in huis en doet hier onderzoek naar.
Nieuwe technologieën kunnen de winning van aardwarmte betaalbaar, nog veiliger en beter inpasbaar in de omgeving en de ondergrond maken. Zo onderzoeken wij bijvoorbeeld de mogelijkheid van putten met meerdere vertakkingen. Dit heeft als doel een hogere productie op te leveren.
De ontwikkelde technologieën kunnen we testen in het ‘Rijswijk Centre for Sustainable Geo-energy’ (RCSG). Het RCSG is een uniek innovatielab waar aardwarmte-innovaties op ware schaal onderzocht kunnen worden.
Ondergrond in kaart
Door de ondergrond van Nederland te karteren, en steeds meer gedetailleerd in kaart te brengen, brengen wij de wereld onder onze voeten in beeld. Wij ontwikkelen diverse ondergrondmodellen die bijvoorbeeld kunnen aantonen welke aardlagen mogelijk geschikt zijn voor het winnen van aardwarmte. De kaarten en driedimensionale modellen die wij kunnen ontwikkelen, maken het mogelijk de ondergrond vanuit alle richtingen te bekijken.
Het in kaart brengen van de Nederlandse ondergrond vormt de basis voor verder onderzoek naar de potentie en optimalisatie van aardwarmtewinning. Bovendien biedt het inzicht in de (in te schatten) kansen en risico’s van aardwarmtewinning. Voorbeelden van toepassingen zijn WarmingUp (onderzoeksprogramma), ThermoGIS (gebruik maken van kaarten) en onze adviesrol naar Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
ThermoGIS
Naast technisch en innovatief onderzoek doet de GDN ook onderzoek naar de potentie van aardwarmte, op basis van de geologie van de diepe ondergrond (500 meter tot 4 km). ThermoGIS brengt de regionale potentie van aardwarmte in kaart. Het is een openbaar, web-gebaseerd geografisch informatiesysteem dat door alle expertises (vier afdelingen) van de GDN is ontwikkeld.
ThermoGIS is uniek in Nederland en het buitenland. Het vertaalt geologische data en kennis naar een model van de ondergrond. ThermoGIS laat de diepte, dikte, permeabiliteit en temperatuur zien van gesteentelagen in Nederland die als mogelijk interessant worden gezien voor aardwarmtewinning. Op basis van deze eigenschappen berekent ThermoGIS hoeveel geothermische energie geproduceerd zou kunnen worden. Doordat rekening wordt gehouden met onzekerheden in de gebruikte modellen, wordt ook een voorspelling gemaakt van de waarschijnlijkheid dat een bepaald vermogen ook gehaald zal worden.
ThermoGIS bevat een economische rekenmodule waarmee wordt berekend wat de winning van aardwarmte kost. Deze kosten kunnen worden afgezet tegen die van conventionele energie. Zo laat ThermoGIS niet alleen zien waar technische aardwarmtepotentie is, maar ook economische.
WarmingUp en SCAN
Wij zijn één van de 38 deelnemers in het collectief WarmingUp. Dit is een samenwerkingsverband dat toepasbare kennis ontwikkelt, zodat collectieve warmtesystemen betrouwbaar, duurzaam en betaalbaar zijn voor de warmtetransitie. Eén van de thema’s van de WarmingUp projecten is Geothermie. Dit thema heeft als doel de ontwikkeling van aardwarmte-projecten in de gebouwde omgeving, en de inpassing ervan in collectieve warmtenetten te versnellen.
Samen met Energie Beheer Nederland (EBN) voeren wij het SCAN-programma uit. SCAN verkent de kansen voor aardwarmte, en onderzoekt waar de Nederlandse ondergrond, geschikt zou kunnen zijn voor de winning van aardwarmte. SCAN richt zich op de delen van onze ondergrond, waarover wij nog weinig informatie hebben. Met het beter en completer beeld van onze ondergrond, kunnen we de mogelijkheden van aardwarmte voor Nederland beter inschatten en de kans op succesvolle aardwarmte projecten vergroten.
Adviesrol bij uitvoeren Mijnbouwwet
De Mijnbouwwet is de leidende wetgeving voor het winnen van aardwarmte. Het bevoegd gezag bij vergunningen op grond van de Mijnbouwwet is het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Met betrekking tot de Mijnbouwwet (zowel bij het uitvoeren als bij het opstellen van beleid) adviseert de GDN het ministerie van EZK en Staatstoezicht op de Mijnen (SodM).
Als het gaat om de vergunningverlening voor het opsporen en winnen van aardwarmte, hebben decentrale overheden (gemeente(n), provincie(s) en betrokken waterschappen) een adviserende rol. Hierdoor hebben zij behoefte aan informatie en inzicht in de mogelijkheden van aardwarmtewinning in hun regio. De GDN ondersteunt en adviseert hen hierbij.
Meer informatie
Wil je meer weten over ons onderzoek naar aardwarmte? Neem contact op met Jan Diederik van Wees via onderstaande blauwe knop met het label ‘mail direct’.
Voor meer informatie over ThermoGIS neem je contact op met Hans Veldkamp via onderstaande blauwe knop met het label ‘mail direct’.
Wil je meer weten over onze adviesrol met betrekking tot de Mijnbouwwet voor aardwarmtewinning? Neem contact op met Bart van Kempen via onderstaande blauwe knop met het label ‘mail direct’.
