Noordzee
Het gebruik van de Noordzee neemt toe: naast scheepvaart en visserij komen er ook steeds meer grote windmolenparken en bijbehorende kabeltracé’s. Delen van het gebied zijn in gebruik als militair oefenterrein of natuurreservaat, en voor olie- en gasexploitatie of zandwinning. Kennis over de Noordzeebodem wordt dan ook steeds belangrijker. Om zoveel mogelijk te weten te komen over de ondergrond van de Noordzee zet de Geologische Dienst Nederland nieuwe technieken in die meer kennis halen uit bestaande gegevens.
Seismische profielen digitaliseren
Het Nederlands deel van de Noordzee is ongeveer een derde groter dan het vasteland van Nederland en geologisch onderzoek op zee is vaak duurder dan op land. Daarom is voor de zee slechts een fractie van de hoeveelheid ondergronddata beschikbaar die we voor het land hebben. Vooral diepe boringen zijn schaars. Wel is er veel 2D-seismiek: lange profielen geven de weerkaatsing van geluid op en in de zeebodem weer en laten zo de structuur van de ondergrond zien. Om ons papieren seismische archief online beschikbaar te stellen, zijn duizenden rollen papier ingescand. Ruis en artefacten verwijderen we zoveel mogelijk van de scans. Door het toevoegen van positioneringsgegevens is elk profiel direct in moderne interpretatiesoftware te laden.
Driedimensionale seismiek maakt de energietransitie mogelijk
In de Noordzee is veel gezocht naar olie en gas met behulp van 3D-seismiek. Anders dan boorpunten en 2D-seismiek levert dit gebiedsdekkende data en beelden op die makkelijker te interpreteren zijn dan punt- en lijngegevens. Dit type seismische data is vooral gericht op kilometers diepe olie- en gasvelden. Met behulp van geavanceerde geofysische software lukt het ons steeds beter om de bovenste 100 meter scherper in beeld te krijgen dan voorheen. Zo wordt het karteren van bijvoorbeeld tunneldalen uit de IJstijd en van oude rivierlopen steeds makkelijker. Hun posities helpen bij de planning van windmolenparken of kunstmatige energie-eilanden. Locaties met de grootste geologische risico’s worden vermeden. Locatie-specifieke informatie over de ondergrond die ontwikkelaars vergaren, vloeit vanwege onze wettelijke taak om ondergrondgegevens te beheren automatisch terug naar GDN, waarna ze publiek toegankelijk worden en wij ze kunnen gebruiken bij de kartering.
Sedimentsamenstelling voor natuur, infrastructuur en kustversterking
Sommige organismen gedijen op zand en andere juist in een slibrijke omgeving. Voor goed natuurbeheer is het dan ook belangrijk om te weten welk materiaal waar op de zeebodem ligt. Ook ingenieurs die bijvoorbeeld energiekabels of pijpleidingen gaan aanleggen, gebruiken die ruimtelijke informatie. Om de zeebodem sneller en beter in kaart te kunnen brengen dan in de tijd van de papieren kaarten, maken we gebruik van kunstmatige intelligentie. Daarmee zijn zeebodemkaarten geautomatiseerd samen te stellen en te updaten vanuit een database met boorbeschrijvingen en korrelgrootteanalyses. We interpoleren deze puntgegevens aan de hand van waterdieptekaarten, stroomsnelheidsmodellen en andere sturende informatie. Door ons onderzoek aan de samenstelling van de zeebodem kunnen we zorgen dat grondstoffen uit de Noordzee zo goed mogelijk bruikbaar zijn voor de gewenste toepassing, met zo min mogelijk nadelige invloed op het leven in de zee.
Geomorfologische kaart van de onderwaterwereld
Ook het reliëf van de zeebodem is van belang. Op basis van steeds betere dieptegegevens, verzameld door Rijkswaterstaat en de Koninklijke Marine, worden nauwkeurige terreinmodellen van de Noordzeebodem gemaakt. De GDN interpreteert deze modellen door de diepte, schaal, steilheid en oriëntatie van het onderzeese reliëf te vergelijken met gegevens uit boringen en seismisch onderzoek. De zo gemaakte geomorfologische kaart laat zien dat de zeebodem in het zuidelijk deel van het Nederlands Continentaal Plat vooral bestaat uit zandbanken en noordwaarts migrerende zandgolven. In het noordelijk deel bestaat de bodem deels uit een uitgestrekte moddervlaktes op grotere waterdiepte. De ondiepere, reliëfrijke Doggersbank en de Klaverbank, gevormd tijdens de laatste IJstijd, zijn juist gekenmerkt door zand en stenen. Vooral de Klaverbank is zo rijk aan stenen dat een bijzondere flora en fauna bewaard is gebleven, met onder andere koudwaterkoraal. Geologische kennis helpt bij de afbakening en bescherming van dit soort unieke gebieden.
Internationale samenwerking
Zeven landen beheren elk een deel van de Noordzeebodem. Om dat zo goed mogelijk te doen, werken we in Europees verband samen. In de Marine Geology Expert Group van EuroGeoSurveys versterken geologische diensten elkaars kennis en expertise. Via het Europese mariene observatienetwerk EMODnet stellen we net als veel mariene kennisinstituten natuurwetenschappelijke data vrij beschikbaar. Deze internationale samenwerkingsverbanden zullen het in de toekomst mogelijk maken om geologische modellen aan elkaar te verbinden en te koppelen aan bijvoorbeeld biologie en ruimtegebruik. Dat zal meer gedetailleerde en toepasbare kennis van de Noordzee opleveren waarmee betere beslissingen te nemen zijn, minder schadelijke wet- en regelgeving mogelijk wordt, en de Green Deal kan worden ondersteund.
Meer over ons geologisch onderzoek op de Noordzee
Wil je meer informatie over het geologisch onderzoek op de Noordzee, of weten hoe onze technieken en producten ook jou kunnen helpen? Neem dan contact op met Jelte Stam of Sytze van Heteren via onderstaande blauwe knop met het label ‘mail direct’.
