Heimansgroeve

Heimansgroeve

In het Zuid-Limburgse Geuldal, vlak voor de Belgische grens bij Cottessen, vind je het oudste gesteente dat in Nederland aan het oppervlak voorkomt. Het gesteente ligt in een verlaten steengroeve: de Heimansgroeve. Het nu versteende sediment werd 326 tot 313 miljoen jaar geleden afgezet, tijdens het Namurien, een periode van het Carboon. De groeve is vernoemd naar de Amsterdamse natuuronderzoeker en onderwijzer Eli Heimans.

Te zien in de Heimansgroeve

De Heimansgroeve is een geologisch monument in beheer van stichting Het Limburgs Landschap. In de groeve zie je versteende kleilagen (schalie) en versteende zandlagen (zandsteen). Ooit was hier een ondiepe zee waarin zand en klei bezonken. Golven aan het wateroppervlak beroerden de zeebodem. In de loop van de geologische geschiedenis raakten klei en zand dieper begraven en versteenden ze. Door tektonische krachten plooiden de steenlagen en kwamen ze scheef te staan. Als je goed zoekt, zijn er golfribbels en fossielen van planten en zeedieren te zien.

Wandelroutes en bezienswaardigheden in de Heimansgroeve

Je kunt de Heimansgroeve betreden en het gesteente van dichtbij bekijken. Met wat geluk vind je oeroude afdrukken van planten en schelpen, of golfribbels, zoals je die van het strand kent. Zeker in het donker gekleurde gesteente is de kans op plantenfossielen groot. Herken je de gebogen vorm van de gesteentelagen die ontstond door plooiing als gevolg van tektonische krachten? Voor extra informatie staat bij de groeve een informatiebord. Iets verder naar het zuiden langs de Geul ligt de Cottessergroeve met kwartsietbanken van dezelfde ouderdom als in de Heimansgroeve. Ook daar staat een informatiebord.

Praktische informatie

• Wandeling ‘Geologische schatten in het Geuldal’
• Plan je route naar de Heimansgroeve

Geologie in het kort

Toen hier een ondiepe zee was, lag Nederland enkele breedtegraden ten zuiden van de evenaar. Oprukkende gebergtevorming vanuit het zuiden maakte de ondiepe zee steeds kleiner. Rivieren transporteerden sediment vanaf de gebergtes naar zee en brachten allerlei resten van landplanten met zich mee.

Geologische opbouw

Het Carboon in Zuid-Limburg is ontstaan tegen de achtergrond van noordwaarts verschuivende gebergtevorming: de Varistische gebergtevorming. Aan het begin van het Carboon vormden zich dikke lagen kalksteen in een zee, waarvan bij het Waalse Visé langs de autosnelweg nog resten te zien zijn. Mede door de oprukkende gebergtevorming werd de zee steeds kleiner. De afzetting van kalksteen werd opgevolgd door afzetting van klei en zand in rivieren, zeeën en moerassen. Het gesteente in de Heimansgroeve is onderdeel van deze grootschalige verlanding. Het sluitstuk van dit proces was de vorming van uitgestrekte veenmoerassen. Na miljoenen jaren is dat veen onder invloed van hoge druk en temperatuur omgevormd naar de steenkool die decennialang werd gewonnen in het gebied tussen Geleen en Kerkrade.