Gegevens ondergrond cruciaal bij versnellen geothermie

Noord-Brabant versnelt ontwikkeling geothermie in de regio

Met het actieplan ‘versnelling Geothermie’ wil de provincie Noord-Brabant de ontwikkeling van geothermie in de regio stimuleren en versnellen. Hiermee geeft de provincie een impuls aan het benutten van deze alternatieve, hernieuwbare warmtebron, die van nature in de ondergrond aanwezig is.

Het actieplan kent drie speerpunten: het vergroten van kennis en bewustzijn, het in beeld brengen van potentie en kansen en het wegnemen van belemmeringen voor investeringen en uitvoering.

“Deze drie speerpunten bieden een helder kader voor de versnellingsopgave”, vindt Erik Heskes, projectleider ondergrond bij de provincie Noord-Brabant. “Om het te realiseren is onder meer betrouwbare kennis van de ondergrond nodig. Inzicht in waar en op welke diepte de ondergrond geschikt is voor geothermie is een basisvoorwaarde voor de ontwikkeling van aardwarmtewinning. Hierin staan wij voor een uitdaging, want hier zijn goede en betrouwbare ondergrondgegevens voor nodig.”

In tegenstelling tot de noordelijke provincies en de provincie Zuid-Holland (waar in het verleden veel olie- en gaswinning heeft plaatsgevonden) is er juist over de diepe ondergrond van de provincie Noord- Brabant relatief weinig bekend. Door veel olie- en gaswinning in het verleden zijn in die delen van Nederland veel diepe boringen en seismische onderzoeken uitgevoerd. Dit heeft geleid tot een aanzienlijke hoeveelheid ondergrondgegevens. In Noord-Brabant is de situatie anders. De provincie kent veel minder historische diepe boringen en seismisch onderzoek, waardoor beschikbare ondergrondgegevens beperkt zijn. Dit soort data-arme gebieden zijn aangeduid als ‘witte vlekken op de kaart’.

De sleutel tot succes

De ontwikkeling van geothermie vergt goed onderzoek, tijd en middelen. Kennis van de ondergrond is daarbij essentieel. “Het succes wordt daarnaast bepaald door kennis en bewustzijn over geothermie en goede samenwerking met diverse belanghebbenden”, aldus Erik. Om dit te stimuleren heeft de provincie haar eerste maandelijkse ‘Energie Brabant sessie’ van 17 april dit jaar gewijd aan geothermie. Voor het structureel uitwisselen en delen van kennis over onder andere geothermie, heeft de provincie het Kennisplein | Energiewerkplaats Brabant ingericht: een kennisplatform waar alle informatie en communicatie over de energietransitie in Brabant samenkomt.

Kennisdeling en samenwerking binnen RES

Binnen de verschillende RES-regio’s (Regionale Energiestrategie) verzorgt Erik regelmatig presentaties over de stand van zaken en ontwikkelingen rond geothermie. “Dat doe ik om kennis en opgedane ervaring met collega’s te delen,” vertelt hij. “Om zo van elkaar te leren en elkaar te kunnen versterken”. Erik constateert dat alle overheden uiteindelijk voor dezelfde opgave en uitdagingen staan: de klimaatdoelen voor 2030. “We zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Alleen de manier waarop de invulling van de energietransitie plaatsvindt, zal verschillen per regio. Dat is ook afhankelijk van de vraag en het aanbod van beschikbare bronnen.” Door kennis en ervaring te delen hoopt hij bij te dragen aan het versnellen en effectief vormgeven van geothermie. Daarnaast wil hij bijdragen aan het vergroten van kennis over de ondergrond en het gebruik ervan.

SCAN-onderzoeksboringen in Brabant

Het SCAN-programma (Seismische Campagne Aardwarmte Nederland) onderzoekt of de Nederlandse ondergrond geschikt is voor geothermie. Het programma wordt uitgevoerd door EBN (Energie Beheer Nederland) en TNO- Geologische Dienst Nederland (TNO-GDN). In de data-arme gebieden wordt meestal eerst seismisch onderzoek gedaan. Als dit onderzoek voldoende potentie aantoont, dan volgen er onderzoeksboringen om data te verzamelen, zo ook in Noord Brabant.

Erik is enthousiast over de ontwikkelingen: “Willen we de ontwikkeling van geothermie in de regio een impuls geven, dan moeten we eerst weten hoe de Brabantse ondergrond in elkaar zit en welke gesteentelagen kansrijk kunnen zijn voor geothermie. Om dit mogelijk te maken is seismisch onderzoek de eerste stap; het geeft een goed regionaal beeld van de opbouw van de ondergrond. De nieuwe data uit de onderzoeksboringen als vervolgstap geven juist informatie over de eigenschappen en karakteristieken van de ondergrond. Eigenlijk een ‘win-winsituatie’: we weten of en waar geothermie in Noord-Brabant mogelijk en kansrijk is, én we vullen de databank over de ondergrond aan met nieuwe, waardevolle informatie. Dus ja, ik ben enthousiast, want het helpt gemeenten, bedrijven en ook onszelf om gerichter ondergrond gerelateerde plannen te maken en realiseren – niet alleen met betrekking tot geothermie.”

Nieuwe inzichten in toepassingsmogelijkheden

“Een mooi ander voorbeeld is het H3O programma dat door TNO-GDN wordt uitgevoerd”, vertelt Erik. “De projecten binnen dit programma brengen de (hydro)geologie van de ondergrond driedimensionaal in kaart – niet alleen in de grensgebieden, maar ook over de landsgrenzen heen. Hiermee zijn wij uniek in de wereld als je het mij vraagt.” Hij vult aan: “Hiervoor zijn bestaande en actuele data uit Nederland en uit het buitenland, kennis en informatie gebruikt. De projecten, waar provincie Noord-Brabant aan deelneemt, leveren waardevolle en nieuwe informatie op over de samenstelling van de ondergrond. Hiermee zijn we ook tot nieuwe inzichten in toepassingsmogelijkheden van de ondergrond gekomen.”

“Uiteindelijk draait het allemaal om gegevens, informatie en kennis van de ondergrond.
Daarmee kunnen we de ‘witte vlekken op de kaart’ letterlijk en figuurlijk inkleuren.”

“De doelen uit het klimaatakkoord, de energietransitie, de RES en ons actieplan ‘versnelling Geothermie’ zijn beter haalbaar als we beschikken over goede en betrouwbare gegevens en kennis van de ondergrond,” vat Erik samen. “Daar draait het uiteindelijk allemaal om. Met nieuwe of verbeterde ondergronddata kunnen we de ‘witte vlekken op de kaart’ inkleuren. Dit geeft letterlijk en figuurlijk meer kleur aan onze ondergrond. Aan zowel de kennis daarvan als de toepassingsmogelijkheden.”

Over het inkleuren benadrukt Erik: “Door bij een actuele en complexe maatschappelijke opgave zoals de energietransitie te werken met voldoende en betrouwbare ondergrondgegevens, zorgen we ervoor dat beleidskeuzes en publieke discussies over de ondergrond niet gebaseerd zijn op mening, maar op feiten.”

Meer weten?

Op de website van de provincie Noord-Brabant lees je meer over het actieplan ‘versnelling Geothermie’
Wil je na het lezen van dit artikel reageren of meer informatie? Neem dan contact op met Joanne Erkelens, of onze servicedesk.